ks. Józef
Wrycza
urodzony:
4 lutego sierpnia 1884 r., Zblewo
zmarły:
4 grudnia 1961 r., Tuchowola
ps. "Rawycz"; podpułkownik
ps. "Rawycz"; podpułkownik
„Kmicic
Borów Tucholskich”
Ks. Józef Wrycza urodził
się 4 lutego 1884 r. w Zblewie na Kociewiu. Uczył się
w Collegium Marianum w Pelplinie. Za przynależność do tajnego kółka filomackiego został wydalony z gimnazjum w Chełmnie, maturę zdał w Wejherowie. Jeszcze jako alumn Seminarium Duchownego w Pelplinie współuczestniczył w zorganizowaniu półtajnej sekcji samokształceniowej „Kaszubologów”. Święcenia uzyskał w 1908 r. Zaangażował się w prace ruchu młodokaszubskiego, reprezentowanego przez czasopismo „Gryf”. W 1917 r. założył tajne Towarzystwo Młodzieży Polskiej. Koniec I wojny światowej został ks. Wryczę w Chełmży. W listopadzie 1918 r. został wybrany radnym do Powiatowej Rady Ludowej w Toruniu. 28 stycznia 1919 r. zorganizował zbrojny opór przeciw oddziałowi Grenzschutzu (paramilitarna niemiecka formacja ochotnicza, Straż Graniczna Wschód). Wróg obrzucił miasto granatami, ostrzelał je i po walce, w której poległo 7 Polaków, opanował Chełmżę. Ks. Wrycza wraz z 13 innymi działaczami polskimi został aresztowany i skazany na karę śmierci za „zdradę stanu”. Jednak dzięki zdecydowanej postawie ludności, zamieniono karę na pół roku więzienia w cytadeli grudziądzkiej. Działania te przyniosły mu sławę bohatera narodowego na Pomorzu.
w Collegium Marianum w Pelplinie. Za przynależność do tajnego kółka filomackiego został wydalony z gimnazjum w Chełmnie, maturę zdał w Wejherowie. Jeszcze jako alumn Seminarium Duchownego w Pelplinie współuczestniczył w zorganizowaniu półtajnej sekcji samokształceniowej „Kaszubologów”. Święcenia uzyskał w 1908 r. Zaangażował się w prace ruchu młodokaszubskiego, reprezentowanego przez czasopismo „Gryf”. W 1917 r. założył tajne Towarzystwo Młodzieży Polskiej. Koniec I wojny światowej został ks. Wryczę w Chełmży. W listopadzie 1918 r. został wybrany radnym do Powiatowej Rady Ludowej w Toruniu. 28 stycznia 1919 r. zorganizował zbrojny opór przeciw oddziałowi Grenzschutzu (paramilitarna niemiecka formacja ochotnicza, Straż Graniczna Wschód). Wróg obrzucił miasto granatami, ostrzelał je i po walce, w której poległo 7 Polaków, opanował Chełmżę. Ks. Wrycza wraz z 13 innymi działaczami polskimi został aresztowany i skazany na karę śmierci za „zdradę stanu”. Jednak dzięki zdecydowanej postawie ludności, zamieniono karę na pół roku więzienia w cytadeli grudziądzkiej. Działania te przyniosły mu sławę bohatera narodowego na Pomorzu.
W wyzwolonej ojczyźnie
wstąpił do organizującego się pułku strzelców w Inowrocławiu, późniejszego 63. pułku piechoty toruńskiej. Został jego
kapelanem. Był też proboszczem 16 dywizji piechoty pomorskiej. Ks. Wrycza
wygłosił patriotyczne kazanie podczas uroczystych zaślubin Polski z morzem w
Pucku - 10 lutego 1920 r.
W 1924 r. w stopniu
podpułkownika przeszedł do rezerwy, ale posługę duszpasterską nadal łączył z
aktywnością społeczną. Był działaczem Stronnictwa Narodowego i prezesem
pomorskiej organizacji kombatantów zwanej powszechnie Towarzystwem Powstańców i
Wojaków księdza Józefa Wryczy. W 1924 r. został proboszczem w Wielu, jednej z
największej wsi na Kaszubach. Ksiądz Wrycza założył w Wielu Bank Ludowy udzielający
tanich pożyczek. Utworzył też bibliotekę i czytelnię, zbudował boisko sportowe. Wspierał kaszubskich poetów i
rzeźbiarzy.
Po wkroczeniu Niemców w 1939 r. musiał się ukrywać,
ponieważ hitlerowcy wydali na niego wyrok śmierci. Mimo to prowadził działania
konspiracyjne, przyjmując pseudonim „Rawycz”. Patronował konspiracyjnej
organizacji „Gryf Kaszubski”, która przekształciła się później w Tajną
Organizację Wojskową „Gryf Pomorski”. Rosła legenda jej przywódcy,
nieuchwytnego księdza zwanego „Kmicicem Borów Tucholskich”. Ludność wierzyła,
że dopóki na czele „Gryfa” stoi ksiądz - żołnierz, dopóty można wierzyć w
zwycięstwo nad Niemcami. Niemcy wyznaczali na jego głowę coraz to wyższe nagrody
i urządzali regularne obławy. Nigdy nie został zadenuncjowany, co świadczy
o ogromnym autorytecie duchownego i
szacunku, jakim darzony był przez Pomorzan. „Prawdziwym cudem można nazwać jego
ocalenie i szczęśliwe przeżycie wojny” – pisze ks. Ormiński.
W 1945 r. ponownie objął
probostwo w Wielu, został pierwszym dziekanem dekanatu czerskiego oraz trzymał
godność kanonika honorowego. Po trzech latach został proboszczem i dziekanem w
Tucholi. Tam też łączył posługę kapłańską z aktywnością społeczną. Był poddany
stałej inwigilacji UB jako reakcjonista, gdyż znano jego endecką przeszłość. We
wszystkich posunięciach duszpasterskich
i społecznych ks. Wryczy komuniści doszukiwali się wrogiej działalności przeciw władzy ludowej, ale ze względu na jego popularność na całym Pomorzu nie odważyli się występować przeciw niemu otwarcie.
i społecznych ks. Wryczy komuniści doszukiwali się wrogiej działalności przeciw władzy ludowej, ale ze względu na jego popularność na całym Pomorzu nie odważyli się występować przeciw niemu otwarcie.
Niezwykłe, pracowite życie
zakończył 4 grudnia 1961 r. w Tucholi.
Opracowano na potrzeby gry na podstawie:
3. Fot. archiwalne IPN - Delegatura w Bydgoszczy
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz